In de Volkskrant van 16 september jl. verklaart Koen Haegens de eeuw van de start-ups tot een mythe. Mega-bedrijven zwaaien de scepter.
Haegens geeft er twee verklaringen voor:
- Grote ondernemingen doen het gewoon beter dan kleine. Iedereen wil nu eenmaal een Iphone
- Globalisering werkt oligopolies in de hand. Alleen een selecte groep multinationals kan zich wereldwijd organiseren, van productie tot verkoop.
Beide beweringen zijn onjuist. Grote ondernemingen doen het in heel veel opzichten vaak minder goed dan kleine. Qua winstgevendheid, efficiency en wendbaarheid bijvoorbeeld. En globalisering is geen autonoom verschijnsel, laat staan dat het oligopolies in de hand werkt.
De reden dat grote ondernemingen zegevieren is de eendimensionale geldlogica, de harde kern van ons economisch systeem.
Ondernemingen zijn bij uitstek exponent van dat systeem. Ze moeten voor hun voortbestaan geld verdienen. Hoe meer hoe beter, vooral als je beursgenoteerd bent. Meer geld verdienen kan maar op twee manieren: door meer marge tussen verkoop en inkoop en door lagere productiekosten.
Meer marge kun je realiseren door schaalvergroting (economy of scale). De inkoopkosten van een verkochte hamburger dalen drastisch als je ze per container tegelijk kunt bestellen. De daling van de inkoopkosten die Ahold en Delhaize middels hun fusie proberen te realiseren is een actueel voorbeeld van dit principe. Lagere productiekosten bereik je via standaardisatie en automatisering/robotisering. Met grootscheepse uitstoot van menselijke arbeid als gevolg. Kapitaal wint het van arbeid. De voorbeelden zien we dagelijks in de media voorbij trekken.
Dit alles maakt dat steeds meer kapitaal zich ophoopt bij een steeds kleiner aantal groter en machtiger wordende ondernemingen en hun eigenaren. Innovatie is bij multinationals vooral scouting van interessante start-ups. Die laten zich al gauw liever voor een mooi bedrag opkopen dan de moeizame en riskante weg van de ondernemer te gaan.
Op 3 november jl. illustreert de Volkskrant met twee artikelen op de sportpagina onbedoeld de werking van de geldlogica. Het eerste gaat over het handjevol voetbalclubs dat in de Champions League de poet verdeelt en de talenten opkoopt en het tweede over het Nederlands volleybal dat al sedert 2009 niet meer inschrijft voor de Champions League omdat het te duur is.
De geldlogica is disruptief. Zij ondermijnt de diversiteit en vernietigt de sociale cohesie in onze samenlevingen doordat steeds minder mensen uit betaald werk een sociale status en inkomen kunnen vergaren. En zij faciliteert bedrijven in de ondermijning van de democratie, niet in de laatste plaats via grootscheepse belastingontwijking.
vlinderlicht.wordpress.com 